Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Radomiu - Fara
Usytuowany jest od strony północnej przy ul. Rwańskiej, od strony południowej przy ul. Grodzkiej. Jeden z najważniejszych punktów Miasta Kazimierzowskiego, a zarazem jeden z najcenniejszych zabytków Radomia.
Wzniesiony został w latach 1360-1370 w stylu gotyckim dzięki fundacji Kazimierza Wielkiego. Była to wówczas budowla składająca się z korpusu nawowego, prezbiterium i zakrystii. Na przestrzeni wieków był kilkukrotnie przebudowywany i restaurowany. W wyniku tych zmian jest neogotycki, orientowany, trójnawowy, bazylikowy. Z dawnego kościoła obecnie zachowane są prezbiterium, północna ściana nawy z kaplicą Matki Bożej i wieżą oraz kaplica Kochanowskich.
Korpus niemal w całości wylicowany czerwoną cegłą nową. Wyjątek stanowi prezbiterium, dolne kondygnacje wieży, fragmenty kaplicy Matki Bożej oraz kaplicy Kochanowskich. Cała elewacja w latach 2008-2009 została oczyszczona.
Kościół trójnawowy, bazylikowy, o czterech przęsłach nawy głównej i nawy południowej. Od strony północnej przylegają, od wschodu, dwa przęsła szersze kaplicy Matki Bożej, która tworzy jakby nawę boczną. Od wschodu ulokowane jest nieco węższe, dwuprzęsłowe prezbiterium zamknięte trójbocznie. Od północy do prezbiterium przylega kwadratowa zakrystia z kruchtą od wschodu, a od południa dostawiona jest kwadratowa kaplica Kochanowskich otwarta od nawy bocznej, do której na osi przylega kwadratowa kruchta z przedsionkiem. Od strony północnej do korpusu i kaplicy dostawiona jest wieża (u dołu czworoboczna, na górze ośmioboczna) widoczna z dużej odległości ze wszystkich stron Radomia.
Bryła kościoła zwarta, bazylikowa, o wysokim, wysmukłym korpusie nawowym krytym dwuspadowym dachem ujętym po obu stronach szczytami schodkowymi ze sterczynami (wschodni zwieńczony sygnaturką z piaskowca), od wschodu niższy korpus prezbiterium kryty dwuspadowym niższym dachem. Nad nawami bocznymi dachy pulpitowe, nad kruchtami dwuspadowe. Nad bryłą kościoła dominuje pięciokondygnacjowa wieża z hełmem baniastym z latarnią zakończonym krzyżem (wysokość całej wieży ponad 57 metrów). Cały kościół pokryty blachą miedzianą.
Elewacja zachodnia jednoosiowa z ostrołukowym oprofilowanym portalem wykonanym z piaskowca (na obramieniu widnieje data 1909, umieszczona na pamiątkę uroczystości poświęcenia przebudowanej świątyni - 12 grudnia 1909 rok). Ponad portalem ulokowane są trzy ostrołukowe okna. Elewację wieńczy dekoracyjny fryz z cegieł. Całość wieńczy schodkowy szczyt w polu którego ulokowane są trzy rzędy blend ostrołukowych, z których pięć dolnych zamkniętych jest zdwojonym łukiem ostrołukowym, powyżej trzy blendy ostrołukowe, a nad nimi blenda pojedyncza. Naroża tej elewacji ujęte są szkarpami trójuskokowymi (w dwóch górnych ściankach czołowych ulokowane są ostrołukowe blendy).
Elewacja południowa sześcioprzęsłowa, z czteroprzęsłowym korpusem nawowym opiętym szkarpami na granicach przęseł, podobnie w partii nawy bocznej dwukondygnacjowe szkarpy. Na osi korpusu nawy bocznej usytuowana jest kruchta zwieńczona schodkowym wysokim szczytem ze sterczynami. W polu szczytu trzy ostrołukowe blendy, a w osi elewacji tej kruchty ulokowane jest ostrołukowe okno. Kruchtę poprzedza od zachodu przedsionek kryty dachem pulpitowym. Przedsionek ten otwarty jest na dwie strony ostrołukowymi arkadami, które oparte są na narożnikowej kolumnie. W elewacji korpusu nawy ulokowane są pary ostrołukowych okien, poniżej w elewacji nawy bocznej pojedyncze ostrołukowe okna. Elewacje naw wieńczy gzyms koronujący wykonany z piaskowca, który obiega także elewację prezbiterium, które opięte są trójuskokowymi szkarpami.
Elewacje kaplicy Kochanowskich (kaplica otynkowana) opięte są pilastrami, które wspierają belkowanie obiegające kaplicę wokół. Powyżej kopułę wieńczy jednokondygnacjowa latarnia ośmioboczna w przekroju, przepruta prostokątnymi oknami. Na narożach pilastry w typie hermowym, powyżej wydatne belkowanie bogato oprofilowane. Latarnię wieńczy kopułka z krzyżem.
Od wschodu w ścianach prezbiterium smukłe ostrołukowe okna.
Długość kościoła wynosi 36 metrów (nawa główna 27 metrów, prezbiterium 9 metrów), szerokość (łącznie z kaplicą Matki Bożej i nawą boczną) 23 metry. Wysokość nawy głównej 13 metrów, kaplicy Matki Bożej i nawy bocznej 6,55 metra. Długość kaplicy Matki Bożej 12 metrów, szerokość 5,5 metra. Długość nawy bocznej (bez kaplicy Kochanowskich) 25 metrów, szerokość 4,6 metra.
Obok prezbiterium i na przedłużeniu nawy bocznej znajduje się kaplica Kochanowskich o wymiarach 4,7 x 5,7 metra. Z zewnątrz otynkowana. Zasklepiona jest okrągłą kopułą, na której umieszczona jest ośmiokątna latarnia z ośmioma okienkami, zakończona dużą gałką metalową i krzyżem. Wewnątrz kopuła ozdobiona jest sztukateriami.
Od strony północnej, obok prezbiterium znajduje się zakrystia, która ma kształt kwadratu o wymiarach 6,3 x 6,3 metra. Wchodzi się do niej przez kruchtę. Nad zakrystią znajduje się dawny skarbiec do którego prowadzą schody kamienne z przedsionka, z którego to wychodzi się plac przykościelny. W przedłużeniu kruchty znajduje się kwadratowy podcień wymiarów 2,5 x 2,5 metra wsparty na kolumnie kamiennej. Nad podcieniem znajduje się dawny mały skarbczyk.
Przy szczytowej ścianie od strony zachodniej nad wielkimi drzwiami, umieszczony jest chór, wsparty na dwóch filarach. U góry znajduje się pięknie rzeźbiona balustrada z piaskowca. Chór ma wymiary 9,75 x 6,2 metra. Na chórze ustawiony jest organ systemu stożkowego o 26 głosach, wykonany przez firmę Stanisława Jagodzińskiego w 1909 roku (w 2012 roku organy przeszły generalny remont). Na chór prowadzą z kościoła dębowe drzwi i schody kamienne (kręcone). Od strony nawy głównej, przy balustradzie, widoczny jest kamienny wspornik pierwotnego sklepienia, informujący, gdzie kończył się średniowieczny kościół.
Prezbiterium pokryte jest sklepieniem sieciowym o profilowanych żebrach wykonanych z cegły. Nawa główna także nakryta jest sklepieniem sieciowym o profilowanych żebrach wykonanych z piaskowca. Sklepienie nawy wzorowane jest na sklepieniu prezbiterium. Kaplica Matki Bożej, nawa boczna, podchórze i zakrystia mają sklepienie kryształowe.
Niemal całe wnętrze kościoła (poza nawą boczną i kaplicą Kochanowskich) zdobią polichromie autorstwa prof. Wacława Taranczewskiego wykonane w latach 1971-1972 (w 2015 roku zostały wpisane do rejestru zabytków). W ostatnich latach większość została odrestaurowana. Polichromie przedstawiają bogaty program ikonograficzny religijno-historyczny. Ukazane są sceny z Pisma Świętego, z życia patrona parafii św. Jana Chrzciciela, postacie świętych, królów i osób zasłużonych dla Ojczyzny czy godła województw.
Z placu przykościelnego do świątyni prowadzi pięć wejść. Jedno główne (od strony zachodniej), trzy boczne (jedno od strony północnej, dwa od strony południowej; w tym jedno przez kruchtę) i jedno do zakrystii przez kruchtę. Na obramieniu głównego portalu widnieje data 1909, umieszczona na pamiątkę uroczystości poświęcenia przebudowanej świątyni (12 grudnia 1909 rok). Przy drzwiach znajduje się pięć kropielnic (szósta w zakrystii).
W kościele jest 38 okien. W nawie głównej - 17, w prezbiterium - 4, w kaplicy Matki Bożej - 2, w nawie bocznej - 4, w kaplicy Kochanowski - 2, w kruchcie - 2, w zakrystii - 2, w kruchcie - 2, w dawnym skarbcu - 2, w dawnym skarbczyku - 1. W pięciu oknach są witraże (trzy w prezbiterium i dwa w kaplicy Kochanowskich). W czasie prac przy oczyszczaniu elewacji odsłonięto w prezbiterium zamurowane przed laty okno (za głównym ołtarzem).
Prawie wszystkie ściany kościoła i zakrystii wyłożone są wysoką boazerią dębową. W różnych miejscach na ścianach poumieszczane są stacje Drogi Krzyżowej (autorstwa prof. Taranczewskiego), epitafia, kinkiety i znaki dedykacyjne. Oprócz kinkietów, lamp i reflektorów, w kościele wiszą trzy duże żyrandole (w nawie głównej). W świątyni znajduje się 40 dębowych ławek (część zupełnie nowe, cześć w ostatnim czasie odnowiona), ławeczki, krzesła i klęczniki oraz sześć dębowych konfesjonałów. Posadzka w kościele farnym jest z marmuru kieleckiego w części przeniesiona z kościoła pw. św. Elżbiety w Wąchocku. Kościół jest ogrzewany.
1 grudnia 1956 roku kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Radomiu został wpisany do rejestru zabytków.
Szczegółowy opis każdej części kościoła można znaleźć klikając w umieszczony na górze plan świątyni.
